Тэма. “Злучэння фосфару”
Мэта ўрока: фарміраваць у вучняў паняцце аб фізічных і хімічных уласцівасцях злучэнняў фосфару.
Задачы ўрока:
адукацыйныя: авалодаць новымі ведамі аб фосфары, яго аллотропных видоизменениях, уласцівасцях
выхаваўчыя: спрыяць фарміраванні матэрыялістычнага светапогляду, навучыць дыялагічным прамовы і выхаваць здольнасць прыслухоўвацца да меркавання таварышаў і адстойваць сваё
якія развіваюць: развіваць камунікатыўныя і творчыя здольнасці навучэнцаў, умення параўноўваць і аналізаваць.
Тып урока:урок фарміравання новых ведаў і ўменняў.
Формы арганізацыі вучэбнай дзейнасці: франтальная, індывідуальная, работа вучняў у парах, работа ў групах.
Ход урока
1.Арганізацыйны момант.
Добры дзень, сябры! Сёння мы прадаўжаем гутарку аб злучэннях
неметалаў. Я прапаную вам паглядзець дэманстрацыйны дослед і адказаць на пытанне, якія ж злучэнні неметалаў стануць прадметам нашай гутаркі на ўроку.
- Актуалізацыя ведаў і праверка дамашняга задання.
“Гарэнне чырвонага фосфару ў кіслародзе”.
Перад пачаткам доследу нагадваю вучням правілы бяспекі пры рабоце з награвальнымі прыборамі і хімічнымі рэактывамі.
3.Гутарка з вучнямі:
а)якое злучэнне, на вашу думку, утварылася ў выніку дадзенай
хімічнай рэакцыі? (У выніку доследу ўтварыўся аксід фосфару (V)).
б)Якія ўласцівасці:асноўныя ці кіслотныя, будзе праяўляць дадзены аксід? (Аксід фосфару (V) з’яўляецца кіслотным аксідам).
в)Прывядзіце прыклады кіслотных аксідаў.(СО2, SО2)
г)Якімі хімічнымі ўласцівасцямі вызначаюцца кіслотныя аксіды? (Кіслотныя аксіды могуць узаемадзейнічаць з вадой, асноўнымі аксідамі і асновамі).
д)Пры ўзаемадзеянні з вадой аксіду фосфару (V) можа ўтварыцца …?
(У выніку ўзаемадзеяння з вадой магчыма ўтварэнне фосфарнай кіслаты)
Тады падкажыце, калі ласка, аб чым жа будзем гутарыць мы з вамі сёння на ўроку. (Прадметам нашай гутаркі стануць злучэнні фосфару: аксід фосфару (V) і фосфарная кіслата)
д)Чаго чакаеце вы ад нашага ўроку? (вызначаецца мэта ўрока разам з вучнямі, потым выказванні вучняў параўноўваем з мэтай урока).
- Франтальнае апытанне вучняў.
1)Успомніце, з якімі рэчывамі ўзаемадзейнічае аксід фосфару (V)?
(Аксід фосфару (V) з’яўляецца кіслотным аксідам, узаемадзейнічае з вадой, асноўнымі аксідамі, асновамі)
2)Якім электралітам: моцным ці слабым, з’яўляецца фосфарная кіслата?
(Фосфарная кіслата з’яўляецца слабым электралітам)
3)Як будзе дысацыіраваць фосфарная кіслата, калі яна з’яўляецца слабым электралітам?) (Фосфарная кіслата будзе дысацыіраваць ступеньчата)
4) З якімі рэчывамі можа рэагаваць фосфарная кіслата? (Фосфарная кіслата рэагуе з металамі, якія знаходзяцца ў радзе актыўнасці да вадароду, рэагуе з асноўнымі аксідамі, асновамі)
- Вывучэнне новай тэмы.
1.Утварэнне аксіду фосфару (V), яго ўзаемадзеянне з вадой:
4Р+5О2=2Р2О5
Р2О5+3Н2О=2Н3РО4
2.Дысацыяцыя фосфарнай кіслаты(ступеньчатая дысацыяцыя):
Н3РО4↔Н++Н2РО4¯(утвараецца дыгідрафасфат-іон)
Н2РО4¯↔Н++НРО4²¯(утвараецца гідрафасфат-іон)
НРО4²¯↔Н++РО43-(утвараецца фасфат-іон)
3.Хімічныя ўласцівасці фосфарнай кіслаты:
а)узаемадзеянне з актыўнымі металамі, якія стаяць у радзе актыўнасці да вадароду:
3Zn+2Н3РО4= Zn3(РО4)2+3Н2↑
б)узаемадзеянне з асноўнымі аксідамі:
3ВаО+2Н3РО4=Ва3(РО4)2+3Н2О
в)узаемадзеянне з асновамі:
3NaОН+Н3РО4=Na3РО4+ 3Н2О(утвараецца фасфат натрыю)
2NaОН+Н3РО4=Na2НРО4+ 2Н2О(утвараецца гідрафасфат натрыю)
NaОН+Н3РО4=NaН2РО4+ Н2О(утвараецца дыгідрафасфат натрыю)
6.Праца вучняў у групах.
Прапануем вучням працу з тэкстам падручніка і карткамі-заданнямі,
якія дадуць магчымасць замацаваць атрыманыя веды. Групы фарміруем у залежнасці ад узроўню ведаў вучняў.
Група 1(вучні са здавальняючым узроўнем навучання)
Дысацыяцыя фосфарнай кіслаты
1.Прачытайце тэкст падручніка (старонка 52 §13)
2.Дапоўніце ўраўненні электралітычнай дысацыяцыі фосфарнай кіслаты.
Н3РО4↔? +Н2РО4¯
Н2РО4¯↔? +НРО4²¯
? ↔Н++РО43-
3.Назавіце іоны, якія ўтвараюцца ў выніку электралітычнай дысацыяцыі фосфарнай кіслаты.
Група 2(вучні сярэдняга ўзроўню навучання)
Фізічныя і хімічныя ўласцівасці аксіду фосфару (V)
1.Прачытайце тэкст падручніка (старонка 51-52 §13)
2.Дапоўніце ўраўненні хімічных рэакцый
?+Р2О5=Н3РО4
?+Р2О5=Zn3(РО4)2
?+Р2О5=Na3РО4+ 3Н2О
3.Назавіце атрыманыя рэчывы.
Група 3(вучні дастатковага ўзроўню навучання)
Солі фосфарнай кіслаты
1.Прачытайце тэкст падручніка (старонка 52 §13)
2.Прадоўжыце ўраўненні хімічных рэакцый
3NaОН+Н3РО4=
2NaОН+Н3РО4=
NaОН+Н3РО4=
3.Назавіце атрыманыя солі.
Група 4(вучні з высокім узроўнем навучання)
Хімічныя ўласцівасці фосфарнай кіслаты
1.Прачытайце тэкст падручніка (старонка 52 §13)
2.Прапануйце ўраўненні хімічных рэакцый, якія адлюстроўваюць хімічныя ўласцівасці фосфарнай кіслаты.
7.Падвядзенне вынікаў работы груп
Пры выступленні прадстаўнікоў груп настаўнік прыпыняецца
на складаных пытаннях, тлумачыць паняцці дысацыяцыі кіслаты, сярэдніх і кіслых солей.
8.Гульня “Караблікі”
На сталах вучняў раскладваюцца карткі-заданні ў выглядзе
караблікаў.Вучні пераходзяць з месца на месца, вызначаюць правільны адказ.
Караблік 1.
Выберыце сцвярджэнні, якія характэрны для фосфарнай кіслаты:
растваральнае ў вадзе рэчыва;
цвёрдае белае рэчыва;
моцны электраліт.
Караблік2.
З прапанаваных рэчываў выберыце бескіслароднае злучэнне фосфару:
Р2О5, Са3(РО4)2, РН3
Караблік 3.
Сярод прапанаваных формул рэчываў знайдзіце формулу фосфарнай кіслаты:
Н2S, Н2СО3 , Н3РО4
Караблік 4.
Знайдзіце формулу аксіду фосфару (V):
Р2О3, Р2О5, Н3РО4
Караблік 5.
Выберыце рэчыва, з якім не ўзаемадзейнічае фосфарная кіслата:
NaОН, Na2SО4, Na2О
Караблік 6.
Складзіце ўраўненне хімічнай рэакцыі з прапанаваных рэчываў:
Zn3(РО4)2, Zn, Н3РО4 , Н2
Караблік 7.
Выберыце формулу,якая адлюстроўвае соль фосфарнай кіслаты:
СаСО3, MgSО4,Na3РО4
Караблік 8.
Закончыце ўраўненне хімічнай рэакцыі:
СаО+Н3РО4=
Караблік 9.
З прапанаванага ліку рэчываў выберыце формулы кіслых солей:
Na3РО4,Na2НРО4,NaН2РО4
9.Падвядзенне вынікаў гульні.
Правільныя адказы:
1.растваральнае ў вадзе рэчыва;
цвёрдае белае рэчыва;
2.РН3
3.Н3РО4
4.Р2О5
5.Na2О
6.3Zn+2Н3РО4= Zn3(РО4)2+3Н2↑
7.Na3РО4
- 8. 3СаО+2Н3РО4=Са3(РО4)2+3Н2О
9.Na2НРО4, NaН2РО4
10.Праца вучняў у парах.
Кожнай пары прапануем схему ператварэнняў, да якой неабходна напісаць ураўненні хімічных рэакцый.
1)P→ P2O5→ H3PO4 → Na 3PO4
2)P→ P2O5→Са3(РО4)2
3)P2O5→Na 3PO4→ H3PO4
↓
Na 3PO4→ H3PO4
4)СаО→Са(ОН)2→Са3(РО4)2
5)Na2О→NaОН→Na 3PO4
↓
Na 3PO4
6)О2→MgО→Mg3(РО4)2
↓
Na2О→Na 3PO4
7) СаСО3→ СаО → Са(ОН)2→Са3(РО4)2
↓
Са3(РО4)2
8) КмnО4→ О2→СаО
↓
P2O5→Са3(РО4)2
11.Праверка выканання заданняў.
12.Тлумачэнне настаўнікам пытання“Прымяненне фосфарнай
кіслаты” ( галіны прымянення фосфарнай кіслаты тлумачацца з дапамогай табліцы, падрыхтаванай настаўнікам)
13.Гульня “Белая варона”
З прапанаваных формул рэчываў патрэбна выбраць хімічную формулу
таго рэчыва, якое з’яўляецца лішнім і растлумачыць прычыну свайго выбару.
Р2О5, Р2О3, РН3. (Лішнім з’яўляецца РН3, таму што гэта бескіслароднае злучэнне фосфару)
Са3(РО4)2, СаНРО4, Са(Н2РО4)2(Лішнім з’яўляеццаСа3(РО4)2, так як гэта сярэдняя соль, астатнія дзве - кіслыя солі)
H3PO4, НCl, H3PO2.(Лішнім з’яўляеццаНCl, так як гэта хлоравадародная кіслата, астатнія дзве кіслаты ў сваім саставе маюць фосфар)
14.Падвядзенне вынікаў урока (прапануем вучням тэставую работу
з выбарам варыянту адказу)
1.Да кіслародзмяшчальных злучэнняў фосфару адносяцца:
а)Р2О3, б)Н3РО4 ,в)РН3.
2.Аксід фосфару (V) з’яўляецца:а)асноўным, б)амфатэрным, в)кіслотным.
3.Фосфарная кіслата адносіцца да электралітаў: а)слабых, б)моцных.
4.Аксід фосфару (V) не ўзаемадзейнічае з:а)СО2 , б)Н2О, в)NaОН.
5.Фосфарная кіслата мае формулу:H3PO4, Н2СО3, НNО3.
6.Выберыце рэчывы, з якімі фосфарная кіслата не ўзаемадзейнічае :
К2О,КОН, К2SО4
7.Пры ўзаемадзеянні актыўных металаў з фосфарнай кіслатой вылучаецца газ: а)Н2, б)СО2, в)NО.
8.Сярэднія солі фосфарнай кіслаты называюць: а)нітраты, б)фасфіды, в)фасфаты.
9.Выберыце з прапанаваных назваў рэчываў назвы кіслых соляў: а)фасфат кальцыю, б)гідрафасфат кальцыю, в)дыгідрафасфат кальцыю.
15.Рэфлексія
На дошцы прымацоўваем 2 рыбкі (чырвоную і жоўтую). Вучні выбіраюць жоўтую рыбку, калі ім усё зразумела і ўсё спадабалася. Калі ж вучням неабходна дапрацаваць матэрыял тэмы, яны выбіраюць рыбку чырвонага колеру.
- Дамашняе заданне
§28 №3,6,8
Настаўнік хіміі
Дарашэнка А.Ф.